مجالسی که به نام و یاد اهل بیت (علیهم السلام) برای گسترش فرهنگ ثقلین برگزار می‌شوند در عین لزوم و ثمربخشی گاهی در اثر بی خبری و کم توجهی دچار آسیب‌هایی می‌شوند که آن آثار و برکات را تحت‌الشعاع خود قرارمی دهد. برخی از مهم‌ترین این آفات عبارتند از:

ـ سبک و محتوای اشعار عزاداری
 یکی از راه‌هایی که برای ایجاد شور بیشتر و خروج از یک نواختی برای جذب مخاطب بیشتر و رضایتمندی آن چند سالی است در پیش گرفته شده، رو آوردن به سبک‌های گوناگون خوانندگی در اجرای مراسم عزاداری است؛ سبک‌هایی که گاه مورد اعتراض علما و مراجع تقلیدی مانند مقام معظم رهبری و آیت الله مکارم شیرازی قرار گرفته است.
اشکالی که به این گونه سبک‌ها وارد است هم از ناحیه اجراست و هم از ناحیه محتوا که اوج مصیبت در جایی است که یک عزاداری از هر دو جهت گرفتار باشد. استفاده از محتوایی به دور از شأن و جایگاه والای حضرات معصومین (علیهم السلام) و نیز تقلید از سبک و آهنگ‌های مبتذل و سخیف و گاه آشنا با ذهن طیفی از جامعه، از آسیب‌های جدی عزاداری است که راه زدودن آن در عین آسانی نیاز جدی به خواست شاعر، مجری، مداح و مستمع دارد.

مقام معظم رهبری خطاب به مداح‌ها فرمودند: «شما می‌توانید ذهن مردم را بالا بیاورید. شعرهاى خوب، الفاظ زیبا، مضامین عالى و معارف قوى خوانده بشود؛ خب، مردم مجبور می‌شوند گوش کنند. وقتى شما خوب می‌خوانید، گوش می‌کنند و طبعاً ذهنشان بالا مى‌آید. حتماً ما باید این را جزو وظائف خودمان بدانیم که سطح دید و سطح ذوق و تأمل مردم را بالا بیاوریم.»(1)
و اینکه باید از فرصت پیش آمده برای معرفت افزایی مردم استفاده کرد با محتوا و اجرای مناسب. در این باره مقام معظم رهبری فرمودند: «از این فرصت باید استفاده کرد؛ این فرصت را نباید ضایع کرد. شعرى که محتوا نداشته باشد، این فرصت را ضایع می‌کند؛ یا اگر چنانچه در آن یک نکته‌ى ضعیف و احیاناً غلط وجود داشته باشد، این فرصت را ضایع می‌کند؛ یا اگر چنان چه کیفیت اجرا جورى باشد که مرزهاى شرعى را مخدوش کند، این فرصت ضایع شده است.»(2)

ـ توجه بیشتر به مداحی تا سخنرانی
 آسیب دیگر، کمرنگ شدن اهمیت سخنرانی در نظر برخی بانیان و مجریان این‌گونه مجالس است. هر چند این عقب نشینی ناشی از عواملی مانند ضعف برخی خطبا، علاقه‌ی شخصی مجریان بر پر رنگ کردن شور و عزاداری و ... است؛ اما نباید از این اصل غافل شد که اگر امام(ره) فرمود: «این محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است»، بخش عمده آن مرهون معارفی است که علمای اسلام به واسطه‌ی این منبرها به گوش مردم رساندند و آن‌ها را با وظیفه‌ی دفاع از اسلام و زنده نگه داشتن نهضت عاشورا آشنا کردند.
نباید فراموش کرد که اگر این معارف از مجالس عزاداری گرفته شود و یا توجه بایسته ای به آن نشود خروجی آن قادر به زنده نگه داشتن اسلام نخواهد بود؛ چرا که زنده ماندن اسلام به گسترش احکام و معارف آن و در مرحله بعد عمل به آن دانسته‌هاست.
زمانی که به سخنرانی اختصاص داده می‌شود؛ تبلیغی که روی آن می‌شود؛ حتی نوع و اندازه فونت به کار گرفته شده در اعلان‌ها، خود گویای این است که متولیان برگزاری این مجالس معارف محورند یا شور محور که صد البته وجود هر دو لازم و ضروری است.

ـ کم توجهی به اعتبار آنچه نقل می‌شود
 کم رنگی آیات، روایات معتبر و فراوانی اعتماد به دیده‌ها و شنیده های کم اعتبار و یا بی اعتبار مانند خواب‌هایی که گوینده دیده یا شنیده است در کنار حرف‌های به اصطلاح «دلی» از دیگر آفات جدی در این حوزه است.
باید تلاش کرد و به جد از سخنران و مداح طلب کرد (اگر توجه ندارند و رعایت نمی‌کنند) که آنچه سخنران می‌گوید همگی مستند به آیات و روایات و تحقیقات ارزشمند باشد و آنچه مداح نقل می‌کند دارای سند معتبر باشد. اگر این اصل رعایت نشود (که گاه نمی‌شود) مجالس به این ارزشمندی با تهی شدن از محتوای متقن، کم کم ارزش خود را از دست داده و سر از بی محتوایی و خرافه سرایی در می‌آورند و این یعنی گم کردن راه و دور افتادن از هدف.
درباره تاریخ کربلا کتاب‌های معتبر متعددی وجود دارد که روضه خوان‌ها و مرثیه سرایان ما می‌توانند با استناد به آن بر استحکام و اتقان سخنان خود بیفزایند.(3)

- بی توجهی به مخاطب عام
 کم نیستند مجالس عزاداری که بر اساس ذوق بانیان و شرکت کننده های معدود و دائمی خود تنظیم می‌شوند؛ اینکه سخنران درباره چه موضوعی سخن بگوید و چه مقدار از زمان به او اختصاص داده شود و اینکه مداح چه سبکی بخواند و مردم را چه مدت به سینه زنی و عزاداری و با چه سبک‌هایی وادارد ملاکی ندارد جز خواست همان عده که بر همین اساس گاه تا ساعت‌ها این عزاداری و اجرای زمینه، نوحه، واحد، دو دمه، شور و زمزمه ادامه پیدا می‌کند و این در حالی است که از سخنران خواسته شده بیست و یا حداکثر نیم ساعته به سخنرانی خود خاتمه دهد؛ اما آیا این همانی است که مخاطب سالی یک بار محرم می‌خواهد و این برنامه مورد نیاز اوست؟ مگر آنکه بخواهیم کاری به این عده‌ی کثیر نداشته باشیم و یا اصرار داشته باشیم او هم همان چیزی را بپسندد که منِ مجری می‌پسندم.
متأسفانه بخشی از فاصله گرفتن مردم از این گونه مجالس برای همین بی توجهی است که به خواست و نیاز آن‌ها می‌شود.

شایسته است مجالس عزاداری (حداقل در این دهه) به گونه ای تنظیم و برنامه ریزی شود که متناسب با مخاطب عام باشد و عده ای خاص.

 

_____________________________________________
 پی نوشت:
- در دیدار جمعى از شعراى آیینی (90/03/25)
- در دیدار جمعى از مداحان (92/02/11)
- کتاب ارزشمند «شهادت نامه‌ی امام حسین علیه‌السلام بر پایه‌ی منابع معتبر» برگرفته از دانشنامه امام حسین علیه‌السلام